De basis bij Defensie moet nog steeds verder op orde gebracht worden. Tweede Kamerlid Belhaj was er duidelijk over in het gesprek dat zij op radio 1 voerde met voormalig landmachtchef De Kruijff en journalist Dieuwertje Kuijpers. Eerst de basis op orde, zei Belhaj die daarmee een belangrijke vraag ontweek: wat voor Krijgsmacht willen we hebben?
De basis komt langzaam op orde: Ondersteuningsschepen krijgen een MidLife Update, Patriots zijn weer inzetbaar, er komt meer munitie, nieuwe nachtzichtapparatuur voor de .50, artillerie wordt geupgrade, F-35’s stromen in, reserveonderdelen zijn meer aanwezig, er ligt een behoorlijk goed cao-voorstel dus er gebeurt een boel. En dat is goed. Goede spullen, werkende spullen en goede arbeidsvoorwaarden behoren bij de basis die nodig is om professionals goed hun werk te laten doen.
Afbraakplannen
Tegelijk kan die basis zo weer worden afgebroken. Het verleden heeft uitgewezen dat de politiek gewoon tot afbraakplannen kan beslissen, en dat de militaire top die afbraakplannen vervolgens gewoon uitvoert. En dat is logisch, want zo liggen de verhoudingen nu eenmaal. Hoewel het militaire apparaat daarmee wel eenvoudig hun eigen verantwoordelijkheid kan wegschuiven: als iets niet bevalt, dan meld je het in de lijn. En dan zit je taak qua melden erop. Alles wat in de lijn gemeld wordt, wordt naar de hogere echelons of steeds iets rooskleuriger voorgesteld, of komt in de rapportage aan de Tweede Kamer, en die doet er vervolgens ook helemaal niets mee zo, zo bleek uit onderzoek van Dieuwertje Kuijpers. Waarna de militairen trouw toch maar gaan uitvoeren wat eigenlijk niet kan, want het is in de lijn gemeld en de politiek wil het nu eenmaal zo. Je zou soms iets meer ruggegraat verwachten, en verwachten dat ‘nee, tenzij’ wat vaker gezegd wordt dan nu het geval lijkt te zijn.
Investeringsfonds
De vraag is hoe je dat oplost, want deze patronen zijn diep ingesleten. Kuipers stelde in haar artikelen al voor om de Tweede-Kamerleden meer ondersteuning te geven, omdat ze een beetje veel op hun bord hebben, zeker als ze meer portefeuilles doen. Dat is natuurlijk een goed idee, maar dan ben je er nog niet. Het investeringsfonds dat vanaf volgend jaar echt gevuld moet gaan worden is een tweede manier om Defensie iets minder afhankelijk te maken van de grillen van de politiek. Dat fonds kan – in principe – niet leeggemaakt worden aan het eind van het jaar, dus kunnen investeringen – die vaak als eerste sneuvelden bij bezuinigingen – gedaan worden.
Meerjarenbegroting
Een derde must have is een meerjarenbegroting voor Defensie. Daar is nu een lichte aanzet voor gegeven, maar als het kabinet nu valt, en er een nieuwe regering komt, dan staan alle extra gelden die nu met potlood zijn opgeschreven weer op losse schroeven. Er zou dus een kabinetsonafhankelijke begroting voor een langere periode moeten komen, zodat er rust is in de Defensie-organisatie, en er daadwerkelijk iets opgebouwd kan worden.
Langetermijnvisie
Maar om dat te kunnen doen is er nog iets nodig, namelijk een langetermijnvisie op wat voor Krijgsmacht we nodig hebben., om toekomstbestendig te zijn. Want pas dan weten we wat voor basis we eigenlijk aan het leggen zijn. Of weten we waarvoor we de basis aan het leggen zijn? Want de basis op orde klinkt leuk, maar het verschilt nogal of je een basis legt voor een woonboerderij, of een basis legt voor een wolkenkrabber. Het fundament bepaalt hoe hoog je kunt bouwen, of hoe diep, of hoe breed, en hoeveel mensen ergens in kunnen, en wat de bestemming van een gebouw kan zijn. Daarvoor is een visie nodig. Als je roept dat we iets gaan bouwen, dan kun je alle kanten op, en kan er aan alle kanten ook iets af. Als je zegt dat je een winkelcentrum voor een stad van 70.000 inwoners bouwt, dan ben je al wat concreter.
Wat is het belangrijkste?
De nieuwe doctrine schrijft voor dat de Krijgsmacht weer grootschalige gevechten moet kunnen voeren. Maar in de grondwet staat ook dat we ons grondgebied moeten kunnen verdedigen en dat we de internationale rechtsorde helpen versterken. We moeten ook helpen bij het verdedigen van het grondgebied van NAVO-bondgenoten. We hebben belangen bij de EU, doen dingen in VN-verband en neigen me te doen als de VS iets vraagt. Maar kunnen we dat ook allemaal tegelijk? Willen we dat allemaal tegelijk kunnen? Of willen we ons ergens in specialiseren? Wat is het belangrijkste voor de Krijgsmacht om te doen en kunnen?
Innige samenwerking
Dat zijn allemaal vragen die je eerst zou moeten beantwoorden voordat je de basis echt goed op orde kunt brengen. En dat zijn vragen die de politiek samen met de militaire top moet beantwoorden. Een innige samenwerking op dat gebied is dan nodig, en dat is wat anders dan het ‘uitvoeren-mars-meld-maar-in-de-lijn-principe’ dat de laatste decennia is gevolgd.
Wat niet wegneemt dat het goed is dat hetgeen we nu hebben aan spullen weer in moderne en werkende staat wordt gebracht. Want goede spullen, goede arbeidsvoorwaarden, trainings- en oefenfaciliteiten, en het serieus nemen van je mensen zijn zaken die elke organisatie, dus ook Defensie, op orde zou moeten hebben.
Door: Eduard van Brakel
Fotos: Ministerie van Defensie