Tot ziens mevrouw Hennis, het ga u goed

Geachte mevrouw Hennis, beste Jeanine,
Opeens waren ze er dan, uw woorden: ‘Maar hier stopt het’.  U trad af als minister van Defensie. En met u vertrok ook generaal Middendorp. U droeg de politieke verantwoordelijkheid voor een opeenstapeling van fouten, ingegeven door de decennialange bezuinigingen van onwetende politici, die werden waargemaakt door de keerzijde van de geweldige can-do-mentaliteit van onze militairen.
Maar mevrouw Hennis, u gaf wel even een lesje weg aan die Kamerleden. Ik heb in sommige gevallen met plaatsvervangende schaamte zitten kijken naar het partijpolitieke spel, en het volslagen gebrek aan dossierkennis en inzicht in de militaire organisatie van de zogenaamde Defensiespecialisten van de fracties. Stoer dreigen met moties van wantrouwen, terwijl de eigen partij (PVV) als gedoogpartner verantwoordelijk was voor de laatste miljardenbezuiniging op Defensie.  De SP die de gebrekkige uitrusting van militairen aan de kaak stelt, maar zelf 1 miljard wil bezuinigen op Defensie. De PvdA die de toestand door de bezuinigingen die ze zelf wilden, hekelt. En de PvdA die nu moord en brand schreeuwt over Mali, terwijl het hun eigen paradepaardje was, die missie moest en zou er komen volgens Koenders. U gaf hen een lesje debatteren, verantwoordelijkheid nemen, inzicht in Defensie, en u maakte zich nogmaals sterk voor Defensie, u sprak nogmaals uw trots uit voor de militairen die onder zeer moeilijke omstandigheden hun werk doen.

Aftreden Middendorp

En daarna kwam het aftreden van generaal Middendorp. Met een indrukwekkende toespraak waarin alles zat wat er in moest zitten. Met een felheid die ik nog niet eerder van hem had gehoord. Ook hij gaf de politiek een veeg uit de pan. En was zichtbaar geraakt door de suggestie dat hij zelf het politieke belang van een missie boven de veiligheid van zijn mensen had gesteld. Er stond echt een commandant.
Mevrouw Hennis, al die politici die als wilde dieren rond de microfoon drongen om hun afschuw uit te spreken en uw falen te benadrukken, hebben bergen boter op hun hoofd. Het was bijna lachwekkend als het niet zo ernstig was. Een totaal gebrek aan zelfreflectie was wat zij tentoonspreidden. En dat biedt weinig hoop. Als er zo weinig reflectie is bij onze volksvertegenwoordigers, als er zo weinig kennis is over Defensie bij onze Kamerleden, als die Kamerleden over de rug van gesneuvelde militairen aan partijpolitieke spelletjes doen, dan is het bijna stuitend dat u daar als minister verantwoording aan af moest leggen.

Ondermijning militaire besluitvorming

Toch, mevrouw Hennis, hoop ik dat uw vertrek, en het vertrek van generaal Middendorp ook een signaal is. Een signaal naar de Defensie-organisatie dat zij ook echt anders moeten omgaan met hun can-do-mentaliteit. Dat de organisatie anders moet omgaan met het zogenaamde beschermen van de organisatie. Want dat Middendorp zo diep geraakt is, komt omdat hij naar eer en geweten beslissingen neemt op informatie die hij ter beschikking heeft. En als door de can-do-mentaliteit seinen op groen gezet worden, die eigenlijk op oranje of rood staan, en als door de can-do-mentaliteit verkeerde informatie over veiligheidsrisico’s de organisatie ingaan, of signalen over veiligheidsrisico’s de organisatie juist niet ingaan, dan klopt de informatie niet waarop Middendorp zijn beslissingen neemt, zijn adviezen geeft. En dat is heel erg. En dat proces wordt aangejaagd door de politiek die meer bezuinigt, maar ook meer missies wil. En dat proces wordt versneld door commandanten die in hun carrière denken te versnellen door het onmogelijke toch uit te voeren. In oorlogstijd is dat een goede eigenschap, maar in de voorbereiding niet. Want het niet zo integer omgaan met veiligheid, heeft het naar eer en geweten handelen van de hoogste commandant ondermijnd, waardoor hij wel moest stoppen.
Beste mevrouw Hennis, beste Generaal Middendorp, ik hoop dat jullie opvolgers werk gaan maken van een verbetering van de positie van de Krijgsmacht. 900 miljoen is er al bij, maar dat is nog lang niet genoeg. Er moet veel meer geld bij. Maar ook moet er een cultuuromslag plaatsvinden bij Defensie. Er moeten een paar onderste stenen boven water.

Vijf aanbevelingen voor de toekomst van Defensie

• Formeer telteams.
  Ga tellen en inventariseren. Niet op basis van wat er nu in systemen staat, maar echt fysiek. Ga alles tellen. Hoeveel voertuigen zijn er, hoeveel kogels, hoeveel mensen hebben we echt inzetbaar? Hoeveel F16’s vliegen, hoeveel reservedelen zijn er? Hoeveel jerrycans hebben de mariniers nog? Hoeveel hebben ze er nodig? Hoeveel mortieren zijn er? Hoe is de staat van de schepen, van de mortieren, van de geleasde tanks, van de houwitsers, van de Volkwagens en de nieuwe vrachtwagen, de Bushmasters en de Fenneks? Hoe is de toestand van de verbindingsmiddelen, de nachtzichtapparatuur, de scherfvesten, de helmen en de persoonlijke wapens? Ga inventariseren, echt inventariseren. Zonder sancties als er iets niet klopt. Want de echte staat van de Krijgsmacht moet duidelijk zijn, zodat we weten waar we aan toe zijn. En neem bij het tellen alsjeblieft ook de zogenaamde matsvoorraden mee, want er zijn ook een hoop spullen die er officieel niet meer zijn.
• Maak integriteit een prio.
  Dat heeft te maken met bovenstaande. Maar heeft ook te maken met de houding van commandanten naar hun ondergeschikten. Als een militair een veiligheidsincident meldt, dan hoort die persoon geen ‘projectje’ te worden. Dan hoort die militair geen verwijten te krijgen dat hij te kritisch is. Wat wel hoort is dat die melding bloedserieus genomen moet worden. Stop intimidatie van kritische vrije geesten, want die lui heb je hard nodig om de oorlog te winnen. Kijk welke meldingen er nog onbehandeld liggen. Open desnoods een echt integriteits- en veiligheidsmeldpunt, dat niet onder verantwoordelijkheid van de SG valt, maar echt zelfstandig kan opereren. Bijvoorbeeld samen met de vakbonden, of de Ombudsman.
• Maak schoon schip.
  Elke militair, elke burgerambtenaar moet zichzelf, zijn buddy, zijn collega, zijn commandant, zijn ondergeschikte recht aan kunnen kijken en zeggen dat ze er alles aan hebben gedaan om de veiligheid, inzetbaarheid en getraindheid van mens en materieel te borgen. En geef het toe als het niet zo is. Goed voorbeeld doet volgen. Ik kan met niet voorstellen dat er in de top van zo’n 90 generaals, geen enkele bij zit die ooit heeft gezegd: ‘Ik daag u uit, maak het waar’ of ‘De opdracht ligt er, ga het regelen’, of ‘ We moeten de organisatie en de minister beschermen, je vindt maar een manier.’ Ik kan me niet voorstellen dat er bij al die generaals geen generaals zitten die meldingen van personeel hebben afgedaan als ‘frustraties van lager gegradueerden’, of ‘Jij hebt je hier niet mee te bemoeien, want dat is niet jouw niveau’, ‘Of Jij bent maar korporaal, sergeant, kapitein. Ik zeg je toch dat er geen problemen zijn’. Die mensen, die generaals moeten als eerste opstaan en zeggen dat ze op die manier hebben bijgedragen aan het in stand houden, of versterken van de angstcultuur, die heeft bijgedragen aan onveiligheid. En dan moeten ze zichzelf in de spiegel aankijken, en zich afvragen of ze kunnen blijven of niet.
• Stop het vijandsdenken.
  De carriereclubjes, de meer politieke afdelingen, bijvoorbeeld de afdeling communicatie, en de bestuursstaf, moeten leren dat iemand die kritiek heeft niet perse de vijand is. En leren dat iemand die alles klakkeloos slikt niet perse je vriend hoeft te zijn. Als Defensie echt een lerende organisatie wil worden, echt een meer open (tenzij het operationeel gevoelig is) bedrijf wil worden, en als de organisatie echt wil voorkomen dat de volgende minister en de volgende CDS ook hun verantwoordelijkheid moeten nemen door af te treden, dan moet kritiek omarmd worden. Dan moet bij kritische vragen niet worden onderzocht hoe ze dat ‘recht kunnen breien en afwimpelen’, maar moet worden onderzocht of het waar is, en welke maatregelen genomen moeten worden om te verbeteren.
• Eerlijk zijn.
  Eerlijk zijn naar de politiek, naar elkaar over wat wel en niet kan. Zoals generaal Van Uhm stelde: ‘loyaliteit is ook drie keer nee verkopen aan je baas.’ Die baas moet er dan wel wat mee doen natuurlijk. Maar dat is weer integriteit.

Dankuwel!

Beste Generaal Middendorp, dankuwel voor uw inzet voor de Krijgsmacht. Veertig jaar dienen, en dan zo weg gaan. Met een boodschap die iedereen in hun oren moet knopen, vooral die lui in de Tweede Kamer en in de formatiekamers. Een statement tot en met. Generaal: een oprecht thank you for service!
Beste mevrouw Hennis, ik dank u voor uw inzet voor Defensie. Uw inzet voor Nederland. Iedereen die zich in wil zetten voor ons land, die op een plek wil zitten waar je de kop van jut bent, die op een plek gaat zitten waar je het eigenlijk nooit goed kan, al die mensen verdienen respect en waardering. Ik heb respect en waardering voor u, voor uw inzet, en ook voor de manier waarop u uw verantwoordelijkheid nam. En ik ben u dankbaar dat onder uw bewind het visieloze bezuinigen op Defensie tot een eind is gekomen. Dankuwel. Het ga u goed!
Met vriendelijke groet,
Eduard van Brakel