‘Ik zal hier in deze zaal niet zeggen dat de boel op orde is binnen Defensie, want anders hadden we geen 75 miljoen extra geïnvesteerd en hadden we nu ook geen Plan van aanpak Veiligheid Defensie met elkaar.’ Dat zei staatssecretaris Barbara Visser vorige week bij het debat over het Vervoer van gevaarlijke stoffen bij Defensie. De staatssecretaris zei ook dat er binnen Defensie hard wordt gewerkt aan het verbeteren van het veiligheidsbewustzijn.
Tegengesteld geluid
Het vervoer van gevaarlijke stoffen loopt via vliegbasis Eindhoven, omdat daar een scanner staat. Maar uit onderzoek bleek dat op vliegbasis Eindhoven de veiligheidsprocedures niet goed gevolgd werden, reden voor de staatssecretaris om tijdens het debat meerdere malen te benadrukken dat Defensie het niet op orde heeft. Dat is opmerkelijk, niet omdat het gek is dat Defensie na de jarenlange bezuinigingen dingen niet op orde heeft, maar wel omdat de CDS Rob Bauer op zijn weblog, en plaatsvervangend commandant van de Luchtmacht generaal-majoor Verbeek in de media beweerde dat alles wel op orde is. Dat is dus tegengesteld aan wat de staatssecretaris zei in de Tweede Kamer. Dat deden ze ter verdediging van de bevordering van de kolonel Elanor Boekholt naar commodore. Elanor Boekholt was commandant van de vliegbasis Eindhoven en droeg vandaag het commando over aan haar man Harold Boekholt, die in de media al voordat hij commandant werd zijn kritische houding thuisliet door te stellen ‘niets meer te vinden op vliegbasis Eindhoven, omdat mijn vrouw daar elke steen al heeft omgedraaid.’
‘Eenduidig beeld veiligheid’
Maar de opmerkingen van de CDS Bauer en de andere hooggeplaatste militairen zijn volgens Defensie geen reden tot zorg. Er bestaat geen verschil in beeld van de veiligheid in de Defensie-organisatie tussen de CDS en staatssecretaris: ‘ Bij Defensie bestaat een eenduidig beeld van de veiligheid en hoe we deze gaan versterken. CDS bedoelde in zijn weblog met de term ‘‘afgehandeld’’ niet te stellen dat alles is opgelost. Sterker nog veiligheid dient een voortdurend punt van aandacht te zijn en is in die zin nooit afgehandeld. Met afhandeling in de blog van de CDS wordt bedoeld dat de zaken op vliegbasis Eindhoven zijn aangepakt, onder meer door onderzoeken te starten, en dat er wordt geprobeerd een nieuwe open cultuur te creëren.’ Zo kun je de term afgehandeld natuurlijk uitleggen. Ook de uitspraken van Harold Boekholt moeten anders gezien worden, stelt Defensie in een reactie: ‘Kolonel Harold Boekholt heeft aangegeven dat de vorige commandant Eindhoven acties heeft ondernomen op alles wat zij en haar collega’s hebben geconstateerd. Mochten er nieuwe zaken aan het licht komen dan wordt hier actie op ondernomen en zijn er procedures om deze te onderzoeken. Dit geldt overigens niet alleen voor vliegbasis Eindhoven maar voor geheel Defensie.’ Dit lijkt mooi rechtgespind door woordvoering, maar het zou heel bijzonder zijn als er hierover geen gesprekken worden gevoerd tussen de bewindslieden en de militaire top.
Commissie Giebels
Mochten er geen nieuwe zaken op vliegbasis Eindhoven aan het licht komen, dan valt er toch genoeg te onderzoeken bij Defensie. Want feit is bijvoorbeeld dat de meldingen bij Defensie over gevaarlijke, onintegere, en onwenselijke situaties blijven binnenstromen. Dat zijn er sowieso 5.000 per jaar, zei staatssecretaris Visser. En dan zijn de meldingen aan de commissie Giebels niet eens meegeteld. De commissie Giebels gaat over het Meldpunt Sociaal Veilige Werkomgeving, en heeft aangekondigd dat de eindrapportage later komt, die wordt uitgesteld tot na de zomer. Dat komt mede omdat het Defensie niet lukte om snel alle benodigde dossiers aan te leveren, zo bleek uit een brief aan de Tweede Kamer. En dat doet de wenkbrauwen fronsen, want eerder meldden de OVV en het OIO (de voorloper van het Huis voor Klokkenluiders) al dat Defensie terughoudend is in het (tijdig) verstrekken van de juiste documenten. Wat dat betreft lijkt Defensie niet echt een lerende organisatie te zijn.
Verbetering: van can-do naar can-doei
Desondanks zit er volgens de staatssecretaris wel verbetering in de mentaliteit binnen Defensie. Visser stelt dat oefeningen stil worden gelegd als er twijfels zijn over de veiligheid. Het gaat dus van een can-do naar can-doei als het niet veilig is. Ze geeft onder andere een geval uit Litouwen – waar Nederlandse troepen voor de NAVO actief zijn – als voorbeeld: ‘We hadden zorgen over de manier waarop de oefeningen daar werden uitgevoerd en of de veiligheidschecks daar eigenlijk wel voldoende aanwezig waren. We wilden daar de Nederlandse normen gaan hanteren. We hebben daar dus gewoon twee weken lang niet geoefend, omdat we zorgen hadden. Dat is wat ik bedoel met de can-domentaliteit. Voorheen gingen we dan gewoon verder, omdat we dachten: er moet gewoon geoefend worden. Dat is de “can do”, want je wilt met elkaar dingen realiseren. Daarvan hebben we gezegd: “can do” is prima, maar als je niet zeker weet of het veilig gebeurt, moet je gewoon even stoppen.’
Stapjes in de goede richting
Defensie lijkt dus stapjes in de goede richting te maken. Al moeten commandanten niet te hard van stapel lopen met hun geroep dat alles al op orde is. Want daarmee blijven ze te veel hangen in de oude can-do-mentaliteit die zit gekoppeld aan de klachten over de angstcultuur. En juist daar moet Defensie koste wat kost afscheid van nemen. Maar dat ziet de organisatie zelf ook, een woordvoerder stelt ‘Defensie is door verschillende noodlottige ongevallen hard met de neus op de feiten gedrukt. Werken bij Defensie moet en kan veiliger. Daarom worden er concrete maatregelen genomen om de veilige werkomgeving bij de krijgsmacht structureel te versterken. Door de nieuwe Inspecteur-generaal Veiligheid waarborgen we het onafhankelijke toezicht op de uitvoering.’
Veilig werken als norm
Net zoals de staatssecretaris zei in de Tweede Kamer, stelt de Defensie-woordvoerder dat incidenten nooit zijn uit te sluiten, maar dat het belangrijk is dat ze gemeld worden. ‘Er zijn helaas geen garanties te geven dat er nooit meer onveilige situaties ontstaan. Bij een organisatie met ruim 55.000 medewerkers worden er fouten gemaakt en zijn er incidenten. Waar het om gaat is dat deze worden gemeld, worden opgepakt en er van wordt geleerd. Veilig werken moet de norm zijn bij Defensie. Elke defensiemedewerker draagt hieraan bij. De commandanten gaan voorop en zijn primair verantwoordelijk. Veiligheid als de norm is iets waar elke defensiemedewerker elke dag aan moet werken.’ Laten we hopen dat die norm voet aan de grond krijgt, want zeker nu er eindelijk meer steun vanuit de politiek komt voor Defensie, en daarmee meer budget, moet de organisatie laten zien dat het beter en veiliger kan. Want anders is die steun zo weer weg. En dat kan nooit de bedoeling zijn.
Door: Eduard van Brakel
Zolang Defensie als carriereinstituut kan en mag worden misbruikt zullen wij altijd problemen houden. Mensen die op functies beslissingen nemen en niet altijd zakenkundig zijn vertrekken vaak weer snel, ze worden dus niet met de door hun veroorzaakte elende geconfronteerd! Ook is het in mijn beleving zo dat er zoveel regelgeving is die soms met elkaar conflicteten dat het soms niet meer duidelijk is wat wel of niet kan/mag! Bijkomend is het ook nog zo dat de overheid ons overal wil inzetten en dat ook heeft gedaan( hierop heb ik geen commentaar) mast vaak verzuimde daar voldoende finaciele middelen voor bereid te stellen voor defensie!