Minister Bijleveld: Onacceptabel dat Defensie veiligheid niet onder controle heeft

Defensie heeft de bedrijfsveiligheid niet onder controle en trekt te weinig lering uit veiligheidsincidenten.  En dat is onacceptabel, zo vindt minister Ank Bijleveld.
De conclusie van Commissie Van der Veer over het veiligheidsbewustzijn van Defensie liegt er niet om, maar het betekent volgens de commissie overigens niet dat Defensie onveilig is. De mate van veiligheid (of onveiligheid) van Defensie is vergelijkbaar met die van incidentgevoelige branches als de bouw en de politie. Maar Defensie is wel onveiliger dan bijvoorbeeld de chemische industrie, volgens de commissie is dat te verklaren doordat die industrie heel erg hard aan het werk is gegaan om de veiligheidscultuur te verbeteren.

Aanbevelingen overgenomen

De commissie doet 7 aanbevelingen om de veiligheid bij Defensie te verhogen. Die aanbevelingen moeten allemaal worden uitgevoerd, en worden omarmd door minister Bijleveld van Defensie. “We nemen alle aanbevelingen over”, beloofde ze. Een aantal is al in gang gezet. Defensie versterkt het toezicht op de veiligheid, onder meer door hiervoor een toezichthouder aan te stellen.
Volgens Bijleveld is er ‘best veel werk aan de winkel’ ook al omdat de conclusies voortborduren op het vernietigende rapport dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) had geschreven naar aanleiding van het mortierincident in Mali waarbij militairen sneuvelden. Dat Defensie te weinig leert van incidenten is onverteerbaar voorde minister: ‘Dat kan niet wat mij betreft. Zeker niet voor een organisatie die zulk belangrijk werk doet.”

Can-do-mentaliteit gebruikt als excuus

De commissie concludeert dat de geroemde en in oorlogsomstandigheden broodnodige Can-do-mentaliteit van de militairen ook gebruikt is als excuus voor onveilig handelen. Maar in het rapport staat ook dat er met veiligheidsmeldingen van commandanten in de lijn niets is gedaan. Tegelijk hebben diezelfde commandanten ook geen maatregelen genomen om die veiligheid te beïnvloeden. Dat de meldingscultuur niet altijd even goed was komt volgens het rapport ook omdat de MIVD en de Marechaussee toegang hadden tot het meldingssysteem, waardoor een melding mogelijk strafrechtelijke gevolgen kon hebben.
In het rapport ‘Het kan en moet veiliger’ schrijft de commissie van der Veer ook dat de veiligheidscultuur onder druk kwam te staan door de vele bezuinigingen op de Krijgsmacht. De Commissie schrijft: ‘Lange tijd heeft Defensie voornamelijk bezuinigd op de ondersteunende diensten, waaronder de veiligheidsorganisatie, om zo de operationele capaciteit te kunnen sparen.’ Dat moet reden temeer zijn voor de verantwoordelijke politici om extra geld voor de Krijgsmacht uit te trekken, omdat hier staat dat de ondoordachte bezuinigingen van politiek Den haag voor onveilige situaties heeft gezorgd.

CLSK opvallend goed

Opvallend is dat de Luchtmacht, het CLSK, opvallend goed uit de rapportage komt. Voormalig CDS en luchtmachtgeneraal Dick Berlijn zat ook in de commissie van der Veer en van hem mag verwacht worden dat hij goed op de hoogte is van het veiligheidsmanagement bij het CLSK. Aan de andere kant heeft het CLSK ook te maken gehad met – een vakkundig door de Luchtmacht weggewerkte – klokkenluider Victor van Wulfen, die veel veiligheidsincidenten aan de kaak stelde. Ook opvallend is dat DMO het volgens het rapport ook goed doet, maar het munitiebedrijf valt daar onder. En dat kwam er in het OVV-rapport over het mortierincident weer niet goed af.
De commissie ziet het wel bij Defensie aanwezige Veiligheidsmanagementsysteem als een goed aanknopingspunt voor verbetering. Maar dan moet het systeem en de procedures wel beter geïmplementeerd worden in de organisatie. En dat werd in 2015 ook al geconcludeerd door ADR en Haskoning.

‘Je mag niet wegkijken’

Oud-Shelltopman Van der Veer schetste bij de presentatie van het rapport het ideale beeld waar de Krijgsmacht naartoe moet: ‘‘Je hebt regels en die moet je zo maken dat je je eraan kan houden. Als je ziet dat iemand zich niet aan de regels houdt, moet je optreden. Ook al is het je baas. Je mag niet wegkijken.”

De minister vindt dat iedereen bij Defensie, maar in het bijzonder de commandanten hun verantwoordelijkheid moeten nemen, maar dat ze ook de mogelijkheden moeten krijgen om dat te doen:. ‘Commandanten kunnen hun verantwoordelijkheid wat veiligheid betreft alleen waarmaken als ze daartoe in staat worden gesteld”, zegt de minister. ,,De bezuinigingen mogen geen excuus zijn. Risico’s moeten beheersbaar zijn. Als we dat niet kunnen garanderen, dan geen inzet. Dat hebben we na het OVV- rapport ook al gedaan”, zegt de minister, waarbij ze verwijst naar de tijdelijk gestopte inzet van militairen in Mali. Tegelijk belooft de minister tijd, geld en mensen vrij te maken om de veiligheidscultuur ook echt te verbeteren.

Veiligheid in DNA militairen

De minister doet een beroep op het karakter van het Defensiepersoneel om de cultuur veiliger te maken. Het gaat volgens haar volharding vergen en een lange adem. Maar veiligheid hoort in het DNA van de militairen te zitten zegt ze. Laten we hopen dat de politiek dezelfde verantwoordelijkheid neemt naar Defensie en zorgt voor de juiste middelen om waar te maken wat de minister belooft. En het Defensiepersoneel moet – met de top voorop – hun can-do-mentaliteit gebruiken om ervoor te zorgen dat veiligheid – in alle opzichten – echt prioriteit krijgt.
Door: Eduard van Brakel