Mevrouw Hennis, een trap veeg je van bovenaf schoon

Beste mevrouw Hennis,
U wil optreden, niet aftreden. Enerzijds siert het u dat u wilt optreden, want optreden is keihard nodig. Anderzijds zou juist aftreden misschien wel de krachtigste vorm van optreden kunnen zijn.
Want minister, het is nogal wat. Twee doden en een zwaar gewonde doordat contracten niet goed gelezen werden, munitieopslag niet goed was, en er niets met signalen van collega’s werd gedaan dat er problemen waren met munitie. Dat is niet een foutje, dat is verschrikkelijk nalatig. En daar is geen enkel excuus voor.

Ethiek heeft geen geld nodig

Procedures niet volgen, niks met meldingen van collega’s doen, heeft niks met geld te maken. Dat heeft alles te maken met verantwoordelijkheid en ethiek. En als daar kritiek op kwam de afgelopen jaren, stelde Defensie steevast zich niet te herkennen in het beeld. En kwam er een wauwelverhaal over dat de effecten van de bezuinigingen groot zijn, maar dat er meer geld komt, en dat invloed daarvan voor het grote publiek langzaam zichtbaar zou worden, maar dat commandanten de positieve effecten al merken. En nu zijn er doden te betreuren door nalatigheid, door slechte spullen. En daarom is het volkomen logisch dat de nabestaanden van de gesneuvelde Henri Hoving en Kevin Roggeveld met steun van de vakbond juridische stappen nemen.
Elke militair weet dat ze bij inzet het risico lopen om de hoogste prijs te betalen. Militairen zijn bereid om zichzelf in levensgevaarlijke situaties te brengen, omdat de missie dat op dat moment van ze vraagt. Maar niemand, geen enkele militair, wil die risico’s lopen omdat spullen niet goed zijn, omdat ze er niet op kunnen vertrouwen dat procedures zijn gevolgd. Ze willen die risico’s niet lopen omdat risicoafwegingen niet goed zijn gedaan. Ze willen die risico’s niet lopen omdat er een papieren werkelijkheid wordt gecreerd. Ze willen die risico’s niet lopen, als ze weten dat hun meldingen, of die van hun kameraden, terzijde worden gelegd door mensen voor wie de carrière belangrijker is dan de veiligheid.

Politiek verantwoordelijk

En voor die veiligheid, voor die cultuur bent u als minister politiek verantwoordelijk. En als die veiligheid in het geding is gekomen, dan rest er maar 1 politieke consequentie: dat is opstappen, minister. Dat is misschien erg treurig, en erg triest, maar niet zo treurig en triest als de ouders die rouwen om hun omgekomen zonen.
En nog even over die effecten van het kleine beetje meer geld dat is gekomen, minister. Ondanks allerlei positieve signalen die worden afgegeven, is de werkelijkheid ook hier anders. Want minister, neem bijvoorbeeld  het 17^e Pansterinfanteriebataljon. Dat gaat de gereedstelling niet halen in 2019, zo zeggen goed ingevoerde bronnen tegen mij. Te weinig oefenmogelijkheden, te weinig voertuigen, te veel inzet. Boven compagniesniveau (niveau 3) gaan ze niet uitkomen. En dan? Worden ze dan ingezet als de pleuris uitbreekt? En als het dan mis gaat, wie is verantwoordelijk? En hoe is de toestand bij andere Krijgsmachtdelen? Hoe erg is het, minister?

Toch de papieren werkelijkheid?

En nog even over die cultuur minister. Ik had gisteren een discussie met een militair, die vond dat alleen de politiek verantwoordelijk was. Hij zei dat ‘we met slechte spullen op uitzending gaan. En daardoor kwam ik met twee man minder terug.’ Ik vroeg hem: wist je vantevoren dat de spullen slecht waren? Het antwoord: Iedereen weet dat. Maar op mijn vragen wie daar melding van deed, wat er gebeurde met die meldingen, en wie er verantwoordelijk was voor die spullen kwam geen antwoord. Als iedereen het weet, maar er neemt niemand verantwoordelijkheid, dan is er toch iets mis met de organisatie, minister? Militairen melden mij dat ze bevel kregen om spullen die er niet waren, toch in te boeken als aanwezig. Militairen melden mij dat ze voertuigen die niet reden, toch moesten inboeken als wel gereed. De vraag is dan welke informatie u krijgt, op basis van welke informatie u besluiten moet nemen. Dat is toch die papieren werkelijkheid.
En nog meer over verantwoordelijkheid minister: Hoe kan dat een hospitaal dat in extremis ingezet moet worden, niet weet hoe te handelen bij het binnenbrengen van een zwaar gewonde? Hoe kan het dat daar geen controle op was? Hoe kan het dat dat niet goed geregeld was? Wie zijn binnen de organisatie verantwoordelijk voor het opstellen of goedkeuren van zulke wantoestanden? En wat zegt dat over de cultuur bij de geneeskundig verantwoordelijken dat ze zover gaan dat ze de veiligheid van militairen schenden? Wat zegt het over de cultuur dat ze het organisatiebelang dusdanig laten prevaleren, dat de persoonlijke veiligheid van militairen in het gedrang komt?

Waarden niet op de eerste plaats

Want minister, meer geld is fijn. Een veel beter uitgeruste Krijgsmacht is nog fijner. Een perfect uitgeruste Krijgsmacht met militairen die een fatsoenlijke CAO hebben is heel goed. Maar het beste is een goed uitgeruste organisatie, met personeel dat een fatsoenlijke CAO heeft, terwijl die organisatie integriteit en veiligheid als allerbelangrijkste waarden heeft. En minister, dat is niet het geval. En daardoor zijn er doden gevallen.
Minister, ik snap dat u wilt optreden. En werken aan waarden en veiligheid kan ook zonder geld. Maar soms moet je dat dan maar aan iemand anders overlaten. En dat punt is wat mij betreft bereikt. En misschien kan die ander dan gelijk de Defensietop wat mee opschudden, want ook dat is hard nodig. En zoals u weet: een trap veeg van je bovenaf schoon.
Ik wens u veel wijsheid toe.

Met vriendelijke groet,
Eduard van Brakel