De commandant van het commando luchtstrijdstrijdkrachten Luitenant-generaal Luyt, wil graag dat incidenten bij de Luchtmacht in de lijn gemeld worden. Daartoe deed hij afgelopen weekend een oproep, nadat verschillende media over veiligheidsissues in de Luchtmachtorganisatie hadden bericht.
De vraag is in hoeverre mensen bereid zijn intern te melden in een organisatie waarin klokkenluider Victor van Wulfen wordt gebruikt als afschrikwekkend voorbeeld van wat er met je gebeurt als je veiligheidsincidenten via de lijn meldt. Dat wegmoffelen van wat er echt aan de hand is gaat zelfs zover dat de Tweede Kamer niet – zelfs niet vertrouwelijk – wordt ingelicht over wat er aan de hand is. En dat is toch een grondwettelijke taak (artikel 68 van de grondwet), dat inlichten van het Parlement.
Melders worden kaltgestellt
En als je ziet hoe voormalig vlieger en – door alle instanties in het gelijk gestelde – klokkenluider Victor van Wulfen door onder andere de voor de overheidsmanager van het jaar genomineerde vliegbasiscommandant Elanor Boekholt is kaltgestellt, nodigt niet uit voor personeelsleden om te melden via de lijn. Ook niet omdat er over de klokkenluider verzinsels de organisatie ingaan die zelfs een rol spelen in het beantwoorden van Kamervragen. Zo verzamelde Boekholt naar eigen zeggen 1700 e-mails over Van Wulfen, en verzocht ze in de organisatie over meer info over hem. Let wel: Van Wulfen heeft altijd intern gemeld volgens de lijn en bij de instanties, pas nadat de Luchtmacht zelf verzocht om een extern rapport (waar het CLSK vervolgens zelf niet volledig aan meewerkte) is er publiciteit gekomen rondom de klokkenluiderszaak. Ook probeerde een overste van de Luchtmacht, die naar eigen zeggen kamervragen beantwoordde, ondergetekende verzinsels op de mouw te spelden over wat de klokkenluider wel en niet mocht.
Luchtmacht moet open kaart spelen
Er is maar 1 manier om de gewenste meldingscultuur te krijgen. En daarvoor moet de luchtmacht open kaart spelen. Als de Onderzoeksraad voor Veiligheid en het de voorloper van het Huis voor Klokkenluiders (De OIO), beiden constateren dat Defensie – De luchtmacht in dit geval – documenten achterhouden voor die instanties is het logisch dat niemand meldt. En dat is, samen met de angst voor represailles bij het personeel, de echte reden dat mensen geen meldingen doen. En juist dat zou Luyt moeten oplossen, in plaats van de media de schuld geven, want dat is wel een heel doorzichtige tactiek om je eigen straatje schoon te vegen.
Luyt houdt angstcultuur in stand
Het beleid van de Luchtmacht lijkt er namelijk vooral op gericht om kostte wat het kost de organisatie te verdedigen in plaats van de organisatie te verbeteren. Het gevolg daarvan is dat personeel dat de angstcultuur in stand houdt (en soms zelfs persoonlijk verantwoordelijk is voor onveiligheid) wordt doorgepromoveerd en er onveilige situaties blijven bestaan. En dat zou Luyt moeten aanpakken. Nu lijkt zijn oproep eerder een vrijbrief om mensen die wel extern melden keihard aan te pakken. Want Luyt spreekt in zijn bericht aan de CSLK-medewerkers nergens over het meldpunt Sociaal Veilig Defensie, dat juist in het leven is geroepen voor Defensie-personeel dat niet intern wil melden uit angst voor represailles, of omdat er niet afdoende wordt gereageerd op meldingen. Luyt lijkt dus zelfs de angscultuur in stand te houden, met zijn misschien wel goedbedoelde bericht.
Ook probleem bij Landmacht
Dit alles is overigens niet alleen een probleem van de Luchtmacht, maar ook van de Landmacht. Dat bleek natuurlijk al uit de meldingen over verkrachtingen tijdens ontgroeningen in Schaarsbergen, het roze-dildo-incident op de officiersopleiding op de KMA, en eerder uit onderzoek van de vakbonden waarbij personeel gedwongen werd op rapportages op groen te zetten, in plaats van op rood.
Natuurlijk is de Luchtmacht om een reactie gevraagd. Woensdag 7 maart zijn de onderstaande vragen verzonden, donderdag volgende een telefoongesprek waarin werd gesteld dat donderdag niet gehaald werd met beantwoorden. Tot op heden is het stil gebleven.
De e-mail met Vragen:
Zou u zo vriendelijk willen zijn om onderstaande vragen te beantwoorden voor een artikel op het Defensie-Platform: Zou dat kunnen voor morgenmiddag 17.00 uur?
Alvast geweldig bedankt!
- De minister stelt in de brief aan de Tweede Kamer (LINK: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2018Z03918&did=2018D18043) dat het openbaar maken van veiligheidsmeldingen afbreuk zou kunnen doen aan het stimuleren van de meldingscultuur. Kunt u dat toelichten? Want het tegenovergestelde lijkt eerder waar te zijn, namelijk dat het openbaren van veiligheidsmeldingen juist bijdraagt aan het oplossen van onveilige situaties, en het geeft mensen juist het idee dat hun melding serieus wordt genomen? Hoe ziet u dat anders?
- De Onderzoeksraad Integriteit Overheid (OIO) stelt in een rapport naar aanleiding van Klokkenluider Victor van Wulfen dat Defenise terughoudend is geweest in het overleggen van documenten. Hoe lang is het al beleid om informatie achter te houden voor belanghebbenden, specifiek de Tweede Kamer?
- De commandant van vliegbasis Eindhoven, kolonel Boekholt beweert 1700 emails te hebben over Victor van Wulfen. Van Wulfen zelf zegt dat er op Vliegbasis Eindhoven 1800 documenten voor hem en en voor onderzoekscommissies achter worden gehouden. Is het de C-Eindhoven die binnen de organisatie initieert dat informatie doelbewust wordt achtergehouden?
- Wie bepaalt dat er op vliegbasis Eindhoven dat de Tweede Kamer onvolledig ingelicht mag worden? Of beoordeelt u het weglakken van het bestaan van documenten in de inhoudsopgave van een document aan de Tweede Kamer niet als onvolledig inlichten?
- Hoe verhoudt het achter houden van documenten zich tot het streven van Defensie naar meer transparantie?
- Hoe verhoudt zich het onjuist, of onvolledig informeren van de Tweede Kamer zich tot artikel 68 van de grondwet, over de informatieplicht van de minister aan het Parlement?
- Hoe vaak is er op deze of op een vergelijkbare manier informatie, waaronder bijlagen van rapporten, bewust niet met de Kamer gedeeld?
- Waarom is de Kamer gelijktijdig met her delen van het rapport niet geïnformeerd over het bewust achterhouden van de twee bijlagen?
- Bevat het rapport nog meer (achtergehouden) bijlagen dan de reeds bekende bijlagen A, B en C ?
- Indien het bewust niet delen van deze bijlagen niet eerder is gebeurd, waarom nu dan wel? Indien dit wel eerder is gebeurd, hoe vaak?
- Indien er eerder informatie, zoals maar zich niet beperkend tot bijlagen van een rapport bewust niet met de Kamer is gedeeld, is de Kamer daar dan over geïnformeerd, of is de Kamer hierover bewust onwetend gehouden? Oftewel: hoe vaak heeft u de Tweede Kamer onwetend gehouden van zaken die van belang zijn?
- Hoe serieus neemt Defensie integriteit als zelfs de Tweede Kamer in eerste aanleg niet juist wordt ingelicht?
- Hoe gaat Defensie om met de nieuwe melders van veiligheidsissues? Is er geleerd van de zaak Van Wulfen? Zo ja, wat is er geleerd?
- Kunt u aangeven hoe ernstig de meldingen zijn die worden achtergehouden voor de Tweede Kamer?
Wellicht dat het CLSK de vragen alsnog kan beantwoorden?
Door: Eduard van Brakel
Ik denk dat ook bij deze generaal de boodschap uit het veld nog steeds niet is doorgedrongen. Veel woorden en vooral geen concrete oplossingen. In zijn verhaal naar de mensen fluit hij de (openbare) klagers terug in plaats van hun commandanten waar de melding doorgaans blijkt te stoppen. Volstrekt logisch dat mensen naar buiten treden in het belang van hun eigen veiligheid. Dan kan je de pers niet beschuldigen (Trump doet dit trouwens ook graag) van “uitvergroten” want daar ben je als hoofd van deze bijzondere organisatie zelf de oorzaak van. Let wel, het gaat hier niet om een grote fietsenwinkel, maar om een organisatie die tot het uiterste moet gaan om onze veiligheid te garanderen.
Een echte generaal, commandant met durf en wil om op dit punt nu eens voor altijd de bezem door de (zijn) organisatie te halen, had de probleemoplossing moeten leggen bij zijn ondercommandanten en (dus) die moeten opdragen om de meldingen van de werkvloer door te geven op het hoogste niveau en anders (dus) geen toekomst bij de krijgsmacht meer voor hen wegens gebrek aan voldoende leiderschap.
Een echte generaal, commandant met durf en wil, had moeten schrijven dat hij van elk gerapporteerd veiligheidsincident van een lagere aan een meerdere, vanaf vandaag, een kopie op zijn bureau wenst.
Hoe hij de afhandeling intern vorm geeft is aan hem, maar de eindverantwoordelijkheid ligt direct op zijn bordje en met een goed geheugen herinnert hij zich wie en waar faalt binnen zijn organisatie.
En de huidige generaal heeft nog de tijd dit voorbeeld te volgen. Maar het moet wel heel vlug. Komende maandag bijvoorbeeld. Het is nu 17 maart 2018. Anders kan hij beter zijn functie per direct neerleggen en de puinhoop aan een ander die meer capabel is overlaten. Dat zou nog de enige actie van zijn kant kunnen zijn die respect afdwingt bij zijn ondergeschikten.
Ik ben het dan ook volstrekt oneens met de opmerking in dit artikel “Luyt lijkt dus zelfs de angstcultuur in stand te houden, met zijn misschien wel goedbedoelde bericht”.
Met het eerste ben ik het natuurlijk eens, met het tweede niet. Als dit al een goedbedoeld bericht zou kunnen zijn, dan geeft het nog meer dan eens uiting aan onvoldoend gevoel voor leiderschap. Met een emotioneel beroep op de blokkerende factor in de organisatie kom je geen stap verder. Het is eerder een bevestiging van de bestaande situatie en het onvermogen van de leider om dit op te lossen. Dag Generaal Luyt …… Een mooie commando-overdracht toegewenst.