Wordt er onachtzaam omgesprongen met vertrouwelijke informatie, of zijn het gewoon verzinsels die de ronde doen binnen de Luchtmacht? In de klokkenluiderszaak van Victor van Wulfen is niets wat het lijkt, maar dat er iets speelt is wel duidelijk. Dat bleek nadat het Defensie-Platform afgelopen week een interview met Van Wulfen publiceerde. Een overste van de Luchtmacht was het niet eens met de inhoud van het artikel, en stuurde een mail. En het was niet zomaar een overste, nee de overste heeft naar eigen zeggen de beantwoording van de Kamervragen over Van Wulfen en het WOB-verzoek over die klokkenluiderszaak van Sebas Diekstra behandeld.
De overste schreef dat het verhaal dat werd gepubliceerd teveel een ‘one-man-story’ was, data, personen, feiten, het klopte allemaal niet. Ik vroeg hem om dat aan te tonen, want ik had Defensie-persvoorlichting natuurlijk al om een reactie gevraagd (en die reactie uitgebreid verwerkt), maar extra informatie is altijd wenselijk. Daarop kwam de mail binnen. De overste schreef onder meer: ‘Eduard, in een Vaststellingsovereenkomst is afgesproken dat partijen de media niet (meer) opzoeken. Via Twitter, Kamervragen, WOB verzoeken en nu ook jouw platform doet hij dat toch. Dat is een belangrijke reden voor zijn (Van Wulfen – red) vliegontheffing.’
En dat is een bijzondere boodschap. Vooral omdat de betrokken luitenant-kolonel ervan blijk geeft dat hij kennis heeft van de inhoud van de vaststellingsovereenkomst tussen Van Wulfen en Defensie. Volgens voorzitter van de vakbond AFMP Anne-Marie Snels is de vaststellingsovereenkomst geheim. Zij zegt wel dat het in ieder geval zeker is dat er niets in staat over een verbod op mediaoptredens van Van Wulfen, maar dat de inhoud van wat er wel in staat geheim is. Het Defensie-Platform vroeg Bart Damen, de advocaat van Van Wulfen ook naar de status van de vaststellingsovereenkomst en wie zo’n overeenkomst dan in zouden mogen zien: “Hij is strikt vertrouwelijk. Wie daar inzage in (mogen) hebben, kan ik zo niet zeggen. In elk geval zal de top van Defensie (minister, SG, P-SG, juristen, (P)C-CLSK) hem kennen, en wellicht op need-to-know basis enkele uitvoeringsmedewerkers om een en ander te regelen. Voor de rest liggen dit soort overeenkomsten afgeschermd in (virtuele) kluizen, althans daar ga ik vanuit. Men moet tekenen om inzage te willen hebben en ook een goede reden hebben om dit te mogen inzien.’
Vaststellingsovereenkomst is strikt vertrouwelijk
Als de overste die kennis wel dus heeft, heeft hij of een vertrouwelijk, mogelijk geheim personeelsdocument ingezien, en deelt hij die kennis weer met anderen. En dat mag ook niet volgens advocaat Damen: ‘Of hij of zij het document mocht inzien hangt van zijn of haar functie af. In elk geval: ook al zou hij of zij gerechtigd zijn om de inhoud te kennen, hij of zij is gebonden aan de strenge geheimhoudingsclausule. Hij mag dus zeker niets zonder toestemming van ons delen en die toestemming zal niet licht gegeven worden.’
‘Ronduit schandalig’
De advocaat van Van Wulfen kan noch bevestigen, noch ontkennen of wat betrokken overste beweerde inhoudelijk klopt, omdat hij dan zelf de geheimhoudingsclausule zou overtreden. Volgens Anne-Marie Snels klopt dat wat de overste meldde in ieder geval zeker niet. Dat betekent dat er verzinsels over de vlieger op hoog niveau in de organisatie – immers de overste beantwoordde Kamervragen, dat doet niet elke koekenbakker – rondgaan. SP-Kamerlid Karabult vindt de situatie mede daarom zeer ernstig: ‘Aangezien het een geheime overeenkomst betreft, mag hierover niet in het openbaar gesproken worden. Als het verzinsels betreft, is het ronduit schandalig.’ Ook de voorzitter van vakbond AFMP wil er nog wel wat over kwijt: ‘Opmerkelijk en ongepast is dat a) er door Defensie ‘gelekt’ wordt en b) er ook nog eens onwaarheden worden verteld. Met instemming van Defensie heeft Victor van Wulfen namelijk eerder aan diverse interviews voor krant, radio en tv meegewerkt.’
Verzinsels betekenen dat de klokkenluider last heeft van het feit dat hij misstanden aan de kaak stelde. Iets wat niet mag volgens de Klokkenluiders-regelingen. Belangrijk detail in deze is dat Defensie zegt dat uit de uitspraak van de voorzieningenrechter inzake het vliegverbod voor de klokkenluider volgt dat hij geen last heeft gehad van verzinsels in de organisatie. Van Wulfen zei dat te betwijfelen, en zijn advocaat deelt die mening. Damen: ‘Ik deel de mening van cliënt over de interpretatie van de uitspraak van de rechtbank. De rechtbank is er handig om heen gefietst. De wijze waarop hij behandeld is en naar een psycholoog moest worden gestuurd hing nauw samen met zijn kritische houding naar personen die volgens cliënt onrechtmatig hadden opgetreden in zijn klokkenluiderszaak, en is dus een rechtstreeks gevolg van de klokkenluiderszaak. Zijn squadron was immers zeer tevreden over hem qua vliegprestaties. De Commandant van de vliegbasis EHV heeft hem m.i. pootje gelicht op zijn vermeende gedrag buiten het vliegen.’
Meer verzinsels
Andere verzinsels van de overste zijn de Kamervragen, en het WOB-verzoek. Kamervragen kan Van Wulfen niet stellen, want hij is geen lid van de Tweede Kamer. En het WOB-verzoek was, zoals de overste in een tweede mail toegaf, gedaan door Diekstra. Die tweede mail stuurde hij nadat ik hem in reactie op zijn eerste mail onder meer het volgende schreef: ‘Als er meer aanvullende info is, die jij hebt of waar je weet van hebt die het verhaal (van Van Wulfen – red) kan ontkrachten dan hoor ik het graag. Communicatie heeft die niet gegeven. Of die info is er dus niet, of Defensie geeft die niet, wat gek zou zijn. De mogelijkheid om het te geven was er.’
Beantwoording Kamervragen
Betrokken overste schreef daarop onder meer dit: ‘Ik heb bijgedragen aan de beantwoording van de Kamervragen van Van Dijk en het WOB verzoek van advocaat Sebas Diekstra op basis van info van C-EHV (Commandant Vliegbasis Eindhoven) en D-COID (Directeur Centrale Organisatie Integriteit Defensie). Zij hebben stukken en info. Ik niet.’
De overste beweert dus dat hij informatie heeft gekregen van COID en de commandant van Vliegbasis Eindhoven, en dat zij dus documenten hebben. Het lijkt er echter sterk op dat de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID) en de Commandant van de Vliegbasis Eindhoven documenten in de zaak van Van Wulfen achterhouden voor betrokken klokkenluider, en zelfs hebben achtergehouden voor het onderzoek van de Onderzoeksraad Integriteit en Overheid (OIO), die ook vernietigend oordeelde over de omgang met documenten door Defensie in deze zaak. Anne-Marie Snels daarover: ‘Het is zeer opmerkelijk dat de overste aangeeft een bijdrage te hebben geleverd aan Kamervragen van Jasper van Dijk en het Wob-verzoek van Sebas Diekstra en vervolgens zegt de stukken niet te kennen. Dat is koekoek.’
En juist ook de beantwoording van de Kamervragen van het Tweede-Kamerlid van Dijk is onder meer op dat punt erg ontwijkend. Van Dijk vraagt: ‘Is het waar dat Defensie meer dan 50 documenten heeft achtergehouden voor de OIO? Zo ja, waarom? Zo nee, waarop baseert de melder zich dan?’ Defensie – dus de overste – antwoordt: ‘De OIO heeft vastgesteld dat Defensie tijdens het OIO-onderzoek terughoudend is geweest met het (tijdig) overleggen van relevante informatie. Zo heeft de OIO vastgesteld dat van de overgelegde stukken soms meer versies bestonden, dat stukken geen kenmerk of correspondentienummer hadden en meermaals niet waren ondertekend of gedateerd. Zoals gemeld in de reactie van Defensie van 29 april 2015 op het OIO-rapport is er in 2013 een aanwijzing «Protocol interne onderzoeken» vastgesteld. Deze aanwijzing bestond nog niet ten tijde van de interne onderzoeken. De aanwijzing besteedt ook aandacht aan de wijze waarop moet worden omgegaan met de stukken die in het onderzoek zijn betrokken.’ Defensie gaat dus op geen enkele manier inhoudelijk in op de vraag: is het waar dat er documenten zijn achtergehouden? Er wordt dus eigenlijk geen antwoord gegeven. De vraag is of je dat gewoon dommigheid moet noemen, of dat het moedwillig het verkeerd voorlichten van de Kamer is? SP-kamerlid Sadet Karabulut neemt dan ook geen genoegen met de antwoorden van Defensie: ‘De antwoorden zijn buitengewoon ontwijkend. Ze roepen meer vragen op dan antwoorden.’
Schijn van gebrek aan ethiek
Het heeft er dus alle schijn van dat er inderdaad meer documenten in de organisatie aanwezig zijn. Documenten die Van Wulfen niet mag inzien, maar die wel gedeeld worden binnen de organisatie en die nog steeds een rol lijken te spelen in de bejegening binnen de Luchtmachtorganisatie van Van Wulfen. Iets wat niet mag, omdat de klokkenluiderszaak is gesloten. Daarnaast lijkt het alsof onbevoegden inzage krijgen in geheime documenten, of dat er binnen de organisatie informatie uit dergelijke documenten wordt doorgespeeld aan collega’s. Naast het feit dat dit niet mag, is het zwaar onethisch. Mocht dit delen van informatie niet het geval zijn, dan worden er tot op hoog niveau verzinsels verspreid over de klokkenluider, wat eveneens een volslagen gebrek aan ethiek inhoudt en volslagen tegen de wet rondom de omgang met Klokkenluiders ingaat.
Kamervraag verzinsels
Over die mogelijke verzinsels stelde Kamerlid Van Dijk ook een vraag: ‘Wat heeft Defensie gedaan om moedwillige verzinsels over de melder te ontkrachten?’ Betrokken overste beantwoordde volgens eigen zeggen die vraag – namens de minister – als volgt: ‘De melder is op vrijdag 15 april 2016 door de plaatsvervangend Commandant Luchtstrijdkrachten opnieuw geïntroduceerd op vliegbasis Eindhoven. Dit gebeurde in het bijzijn van de directeur Operaties Luchtstrijdkrachten en de commandant Vliegbasis Eindhoven. Tijdens deze bijeenkomst hebben alle betrokkenen, inclusief de melder, afgesproken niet terug maar vooruit te kijken. Tijdens de toespraak voor het personeel van de vliegbasis Eindhoven is in zijn bijzijn waardering geuit voor de melder. Ook heb ikzelf met hem gesproken.’
Maar het lijkt erop dat die rehabilitatie van Klokkenluider Van Wulfen door Defensie een wassen neus is. En dat vindt ook Karabulut: ‘De kans bestaat dat er niets tegen de verzinsels is ondernomen. Sterker nog, er zijn dan zelfs moedwillig verzinsels verspreid. Dat is onaanvaardbaar.’ En dat voor een organisatie die vorige week op het Defensie-Platform nog meldde integriteit hoog in het vaandel te hebben staan. De SP vindt dat Defensie in relatie zijn naam als doofpot-ministerie weer waarmaakt en dat het ministerie nog veel te leren heeft. Karabulut zinspeelt dan ook op nieuwe acties om Defensie ter verantwoording te roepen, wellicht weer nieuwe Kamervragen, maar die moeten dan beter beantwoord worden: ‘Uiteraard willen we dan geen nieuwe KIHR-antwoorden (kluitje in het riet). Klokkenluiders moeten met respect behandeld worden. Ze maken een organisatie sterker.’
Leerdoelenonderzoek
Dat Defensie van de zaak wil leren zou moeten uit het feit dat er een zogenaamd ‘leerdoelenonderzoek’ is uitgevoerd. Daarmee wil Defensie onderzoeken wat er geleerd kan worden uit de klokkenluiderszaak. Het onderzoek is onafhankelijk, objectief en hoort alle betrokkenen. Nou ja, alle betrokkenen? Van Wulfen zelf is niet gehoord. En dat is op zijn minst vreemd. Zeker omdat de uitkomst van het onderzoek ook voor Van Wulfen geheim wordt gehouden, ondanks dat het onderzoek al af is. Anne-Marie Snels oordeelt ook hier hard over de opstelling van Defensie: ‘Dat er informatie in het dossier van Wulfen is achtergehouden is zeer betreurenswaardig. En tekent tegelijkertijd hoe weinig transparant defensie is en dat integriteit bij defensie niet hoog in het vaandel staat. Dat bleek ook wel uit het onderzoek dat de bonden onder het defensiepersoneel hielden. 2/3e van de geënquêteerden gaf aan dat defensie (volstrekt) niet om kan gaan met kritiek van het personeel.’
Daarnaast gelooft Snels niet dat het leerdoelenonderzoek wat gaat opleveren. ‘Het onderzoek slaat helemaal nergens op. Als er al documenten worden achtergehouden voor de OIO, hoe kan je dan in hemelsnaam vertrouwen op een intern onderzoek? Er zit een fout in de cultuur van de organisatie. Ik kan me dus niet voorstellen dat Defensie echt iets gaat leren van dit onderzoek. Daarvoor is echt een cultuuromslag nodig, want ze houden elkaar de hand boven het hoofd. Dat stond ook in ons onderzoek. Mensen worden verplicht groen te melden, terwijl de seinen op rood staan. En het personeel is daar de dupe van.’
Reactie Defensie
Natuurlijk is Defensie om een reactie gevraagd. Naar de afdeling persvoorlichting zijn negen vragen gestuurd met het verzoek die puntsgewijs te behandelen. Na afstemming binnen de organisatie kwam Defensie met het volgende verhaal:
‘’Defensie vindt het handelen van de betreffende luitenant-kolonel onjuist en neemt hier afstand van. Voor zowel de overste als voor majoor van Wulfen geldt, dat zij zich als goed ambtenaar dienen te gedragen.
Ter afwikkeling van de klokkenluidersmelding en andere kwesties die hadden geleid tot het advies van de Onderzoeksraad Integriteit Overheid van 5 februari 2015, alsmede van het advies zelf, hebben majoor Van Wulfen en Defensie een vaststellingsovereenkomst gesloten. De vaststellingsovereenkomst is een overeenkomst tussen majoor van Wulfen en Defensie. Op de inhoud van die overeenkomst gaat Defensie niet in.
Defensie en majoor van Wulfen hebben in het kader van de beëindiging van de aanstelling van de majoor afgesproken dat zij zich in redelijkheid als goed werkgever en goed ambtenaar over elkaar en (oud) medewerkers van Defensie zullen uitlaten en geen onnodig grievende uitlatingen zullen doen.
Majoor van Wulfen heeft de afgelopen jaren in de media veelvuldig zijn verhaal verteld. Hij heeft in deze uitingen ook mensen met naam genoemd en hen verwijten gemaakt. Dit leidt tot reacties op de werkvloer. Defensie heeft een beroep gedaan op het betrokken personeel om zich niet in het openbaar over de zaak uit te laten, omdat dit niet constructief bijdraagt aan de gewenste oplossing om weer naar de toekomst te kijken. Daarnaast is Defensie van mening dat het de voorkeur verdient om geschillen op de werkplek te bespreken in plaats van in de media.”
Wat wil Defensie leren?
Defensie gaat op de meeste vragen die we stelden niet inhoudelijk in, maar vertelt een verhaal dat elke communicatieadviseur die aan damage-control wil doen zou vertellen. En ondanks dat betrokken overste misschien niet erg handig gehandeld heeft laat Defensie hem direct in het openbaar als een baksteen vallen. De situatie was anders, immers Van Wulfen stelde misstanden aan de kaak, maar Defensie liet hem ook vallen als een baksteen, omdat de organisatie vond dat het niet goed was wat hij deed.
Ook verwijt Defensie Van Wulfen namen te noemen, terwijl tot in kamerstukken aan toe de naam van Van Wulfen ook wordt genoemd. Daarmee lijkt het erop dat Defensie de veroorzakers van de misstanden probeert te beschermen, terwijl de klokkenluider de verwijten krijgt.
Daardoor zou je je heel cynisch af kunnen vragen wat Defensie dan precies wil leren van het onderzoek en de klokkenluiderszaak? Daadwerkelijk beter omgaan met klokkenluiders? Transparanter worden als organisatie? Of zorgen dat zaken nog beter in de doofpot gestopt kunnen worden?
Door: Eduard van Brakel
Karakter, daadkracht, visie en integriteit houden een land land groot en trots.
Ik hoop dat Nederland na jaren van ‘ laissez faire ‘ zich gaat beseffen dat dat moment onverbiddelijk is aangebroken, de ogen open gaan, de jaren van politieke correctheid nu worden ingewisseld door realiteitszin, en Nederland weer fier en met overtuiging ‘ Je Maintiendrai ‘ kan en zal uitdragen
.
In het belang van onze kinderen, kleinkinderen en toekomstige generaties.
Het is helaas een “ziekte van de tijd!” Managers en leidinggevenden die er een puinhoop van maken, worden de hand boven het hoofd gehouden, of weg gepromoveerd, diegene die de misstanden meld, heeft afgedaan, en wordt als een melaatse behandeld. Sterkte, majoor!
Afgedaald naar dit niveau in dit land!
Verder commentaar is overbodig…
http://www.elsevierweekblad.nl/nederland/achtergrond/2017/07/opleidingen-commandos-stilgelegd-om-veiligheidsrisico-522695/