Defensie wil een betrouwbare en betrokken werkgever zijn, waar wordt geleerd van fouten, en die ook nog eens een goede betrouwbare bondgenoot is, en waarvan de basis op orde is. Dat is het doel van Defensie zoals dat door de Defensietop is geformuleerd. De vraag is hoeveel stappen er in die richting zijn gemaakt het afgelopen jaar en of die stappen afdoende effect hebben.
‘Ik had het nooit gedacht’
Er is een nieuwe CAO, die broodnodig was, en die het begin markeert van het op 1 zetten van het personeel. Personeel dat de organisatie in grote getale verlaat. Want ondanks dat de werving goed verloopt, blijft het aantal vacatures stabiel op ongeveer 8.000, zo blijkt uit navraag bij het ministerie. Dat betekent dat de grootste uitstroom gestopt lijkt, maar dat de instroom de uitstroom nog niet overtreft. Boeien en binnenhalen lukt, maar het binden nog niet. En dat zie je met 8.000 vacatures over de hele linie en bij alle Krijgsmachtdelen terug, maar vooral bij Special Forces, geneeskundige en de technische eenheden en logistiek ondersteuning. De beste onderofficieren en officieren verlaten de dienst omdat ze geen perspectief meer zien. ‘Ik had nooit gedacht dat ik ooit de dienst uit zou gaan’, is een veelgehoorde quote van vertrekkende lui. En aan lang niet al die vertrekkende militairen wordt in een exitgesprek gevraagd wat de Krijgsmacht anders, of beter kan doen.
Reservisten
Het invullen van vacatures door reservisten heeft zijn grenzen. Sommige eenheden zijn zo succesvol in het inzetten en werven van de reservisten dat ze ten onder gaan aan hun succes. Want het aantal reservisten dat wordt ingezet is ontzettend gegroeid. Defensie stelt: ‘In 2014 bestond de krijgsmacht uit 90% beroepsmilitairen en 10% reservisten. In 2019 is dat percentage reservisten al gestegen naar 14% t.o.v. 86% beroepsmilitairen.’ Het budget steeg navenant van 28 miljoen euro in 2016 naar 51 miljoen euro in 2020. Waarom gaan sommige eenheden dan toch ten onder aan hun succes? Omdat die 51 miljoen al op is. ‘De vraag naar inzet van reservisten, dit jaar (2019), blijkt groter dan voorzien. Om één en ander financieel verantwoord uit te voeren blijft het maken van keuzes noodzakelijk’, zegt Defensie. En dat betekent dat sommige eenheden te horen hebben gekregen dat ze niet nog meer reservisten mogen inzetten. En dat staat in schril contrast met de ronkende spotjes. En ook dragen reservisten alleen indirect bij aan het verhogen van de slagkracht en gereedstelling van eenheden.
Invulling vacatures
Tegelijk is er geen nog definitieve invulling te vinden voor de vacatures die er zijn. In sommige gevallen wordt zelfs besloten om de vacature dan maar niet open te stellen, want als je hem niet openstelt, is er geen vacature. Dat betekent overigens niet dat het werk niet meer gedaan hoeft te worden. Dat wordt verdeeld onder andere collega’s, die al genoeg te doen hadden. Daarbij is het ook niet de bedoeling om gevechtseenheden die zich weer moeten voorbereiden op het voeren van het grootschalige gevecht gevuld worden met teveel reservisten. Voor slagkracht is vast personeel nodig, dat ook toekomstperspectief heeft. Maar tekorten nopen de Marechaussee om maar te gaan experimenten met burgers die operationele taken overnemen, omdat de KMAR het ook druk genoeg met onder meer extra beveiligingsopdrachten.
Uitbreidende eenheden
Omdat de bezuinigingen op de Krijgsmacht zijn gestopt, kunnen eenheden uitbreiden. De Krijgsmacht moet bijvoorbeeld meer datadriven en connected worden. De komst van de F-35, de geüpdatete Apaches, de eigen satelliet die volgend jaar gelanceerd wordt, en bijvoorbeeld de Reaper zijn signalen dat de Krijgsmacht data en innovatie serieus neemt. Ook de uitbreiding van bijvoorbeeld het C2ostCo van de Landmacht, en de vergroting van het aantal analisten zijn daar aanwijzingen voor. Echter, er zijn niet genoeg mensen om die nieuwe, extra vacatures te vullen, waardoor er naar allerlei creatieve oplossingen wordt gezocht om toch maar mensen binnen te krijgen.
Salaris blijft achter
De nieuwe CAO is een stap in de goede richting, maar ondanks die nieuwe arbeidsvoorwaarden zijn de arbeidsvoorwaarden van Nederlandse militairen in vergelijking van die met andere landen niet om over naar huis te schrijven. De tankers van Boreel functioneren onder de vlag van een Duitse eenheid. Ter vergelijk: Een Nederlandse korporaal 1 verdient minimaal 1335 euro, en in uitzonderlijke gevallen maximaal 2525 euro. In Duitsland begint het salaris voor een korporaal 1 bij 2189 euro. Het salaris van een sergeant begint in Duitsland bij 2336 euro, en in Nederland bij 1412 euro en het eindigt bij 2633. Een kapitein verdient in Duitsland minimaal 3675 euro, en in Nederland is het startsalaris van een kapitein 3387 (Zie hier de Nederlandse en hier de Duitse salarissen). Ook in het bedrijfsleven liggen salarissen veelal op een hoger niveau. Zeker voor militairen die goed opgeleid, relatief jong, maar wel uitzendervaring en vakkennis, gaan de deuren van het bedrijfsleven in deze tijd van hoogconjunctuur wagenwijd open.
| Rang / land | Nederland | Duitsland |
| Korporaal 1 | 1335 | 2189 |
| sergeant | 1412 | 2336 |
| kapitein | 3387 | 3675 |
Veiligheidsbewustzijn
Daarnaast hebben militairen de afgelopen jaren onnodig risico’s gelopen omdat het veiligheidsbewustzijn binnen de Krijgsmacht niet op orde was. Er zijn doden gevallen in Mali door het ongeluk met de mortiergranaten, een dode op een ondeugdelijke schietbaan, personeel is onnodig blootgesteld aan Chroom6, en zijn er gevaarlijke situaties ontstaan doordat voer-, vaar- en vliegtuigen onderhoudsachterstanden hadden, en personeel niet altijd goed getraind is geweest, omdat die mogelijkheden er door bezuinigingen niet meer waren.
Personeel op 1?
Als je militairen spreekt, zijn ze vrijwel zonder uitzondering trots op hun vak, trots op hun werk, en blij met hun collega’s. Maar tegelijk is door te lang durende CAO-overleg, het parasiteren op loyaliteit, het slordig omgaan met veiligheid, en de verschillen in werkelijkheden tussen Den Haag en de werkvloer, een enorme vertrouwensbreuk ontstaan. Een breuk die er mede voor zorgt dat er nu 8.000 vacatures zijn. En het zorgt ervoor dat er door het weglopen van ervaren mensen een achterstand is ontstaan, waardoor het jaren duurt om die weer goed te maken.
Corporate Goverance
En dat had te voorzien geweest als de corporate governance op orde was geweest. Het was te voorzien en te voorkomen geweest als De politieke en militaire top beloften als ‘personeel op 1’ en ’een slagvaardige krijgsmacht’ serieus had genomen. Nu zijn er reuzenstappen nodig, maar in plaats van reuzenstappen te nemen en een vijfjarenplan neer te leggen om bijvoorbeeld aan de NAVO-norm te kunnen voldoen in 2024 a 2025, wordt die norm nu in twijfel getrokken door de premier, terwijl de militaire top stil blijft. Daardoor kun je je afvragen of die top misschien meer gefocust is op de bedrijfsmatige benadering, dan dat ze het personele problemen zien als een crisis voor de gevechtskracht en het voortzettingsvermogen. In Groot Britannië beschouwen ze in ieder geval de personele tekorten (10.500 vacatures op 145.000 man) wél als een crisis. Nu hier nog.
Door: Eduard van Brakel
Foto’s: Defensie.nl
Top stuk. Dit is nog maar het topje van de ijsberg