EUxit?

‘The Decline of the West and How to Stop it.’ Onder die titel legt Javier Solana, voormalig secretaris-generaal van de NAVO, op 19 oktober in de New York Times, het waarom van het oprichten van de EGKS uit, de voorloper van de Europese Unie (EU) in 1992. Solana geeft ook een richting aan hoe de EU de huidige problemen tegemoet kan en moet treden. Dat optreden vereist een politieke wil van Europa’s regeringsleiders om de EU niet uiteen te laten vallen. Eensgezindheid en politieke wil zijn echter ver te zoeken. De uitslag van het referendum in Italië is een alarmsignaal voor het behoud van de EU.
Met de verkiezingen in Frankrijk, Duitsland en Nederland op komst zal dat eensgezinde Europese optreden waarschijnlijk uitblijven. Deze verkiezingen vergen de grootst mogelijke behendigheid van de regeringspartijen als zij succesvol weerstand willen bieden aan de anti-Europese bewegingen in deze landen.
In deze existentiële crises waarin de EU zich bevindt is een gepassioneerde, overtuigende en met feiten onderbouwd narrative vereist, om de hearts and minds van de kiezers te winnen. Dit voor het voortbestaan van een veilig, vrij en welvarend Europa.
Te zeer is het ideaal van een verenigd en veilig Europa vernauwd tot het creëren van een vrije markt waarin economie het leitmotiv werd, met de invoering van de euro voor de eurozone als bindend element. Tijdens de crisis van 2008 en nadien is gebleken hoe zwak dit bindmiddel is.
De recessie heeft mede geleid tot het ontstaan van anti-Europese partijen en populistische bewegingen. Er is sprake van grote onvrede onder de Europese bevolking door het verlies van banen door de globalisering, de neergang van de middenklasse, de toename van armoede, de onmacht om de vluchtelingenstroom naar Europa eensgezind aan te pakken; dit alles wordt door bevolking en regeringsleiders toegerekend aan ‘Brussel‘; diezelfde leiders die de besluiten van ‘Brussel’ goedkeuren!
Na Brexit en de negatieve uitslag van het referendum in Italië, is de vrees voor een Nexit, Frexit, en zelfs een Dexit, gerechtvaardigd. De Europese  Unie staat voor een implosie. Een EUxit dus. Maar wat betekent een EUxit?
Terugkeer naar natiestaten, eigen gesloten grenzen, competitief nationalisme en meer ellende die Europa eerder in twee wereldoorlogen heeft gestort. Exit is het onderling vrij verkeer van mensen, goederen en diensten. Voor de jonge Europese generatie eindigt deze vrijheid in een nachtmerrie.
Wat betekent dit voor de NAVO die borg staat voor een veilig Europa? ‘America First ’ duidt op een politieke, economische en militaire koerswijziging van de VS die ongekend is. En dat terwijl in het oosten Poetin verdeeldheid en onrust zaait. Wordt Europa door Trump en Poetin geofferd in hun geopolitieke machtsspel?
Wreed is het ontwaken uit Europa’s zelfingenomen droom. Europa’s soft power blijkt volstrekt onvoldoende. Om Mao Zedong te citeren: ‘Ware macht spreekt uit de loop van een geweer.’ Geo- en machtspolitiek zijn terug op de agenda, maar overigens nooit weggeweest, behalve in Europa. Het in de zomer van 2016 uitgebrachte rapport ‘Europe’s Global Strategy’ van Federica Mogherini, de Europese Hoge Commissaris voor Buitenlandse Zaken en Defensie, is een aanzet tot realiteitszin, maar too little, too late.
Wat brengt dit doemscenario voor Nederland? Onrustbarend is de afwachtende houding van de Nederlandse regering. Er vindt geen debat plaats, de pers houdt zich bezig met typisch Nederlandse kleinschalige issues, de intelligentsia houdt zich muisstil.
Onbegrijpelijk en onverantwoordelijk, omdat onze welvaart afhankelijk is van datzelfde buitenland. Nederland dient de verworvenheden voor zichzelf en voor een vredig en veilig Europa voor onze (klein)kinderen te waarborgen. Nederland dient dus een langetermijnvisie te ontwikkelen, zoals onlangs door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) is gepubliceerd. Een publicatie die nauwelijks aandacht heeft gekregen van parlement, regering of pers.
Hoe zal Nederland zijn internationale belangen kunnen handhaven nu de veilige paraplu van de soft power en de economische afzetmarkt van de EU voor Nederland dreigen weg te vallen? Onze regering zal het rapport van de WRR serieus moeten behandelen en het scenario van Nederland bij een EUxit onder ogen moeten zien en daarnaar handelen.
De Trans-Atlantische connectie met Amerika en Canada zou voor Nederland een uitweg kunnen bieden, zowel in economische als militaire zin. Nederland zou ook aansluiting kunnen zoeken met de gelijkgezinde Noordwest-Europese landen: de Scandinavische landen, Denemarken, Duitsland, mogelijk met de drie Baltische Staten.
Daarvoor moet Nederland wel de ‘Calimero’-houding en het ‘freerider’-gedrag van zich afschudden en zijn verantwoordelijkheid nemen. Dat betekent dat Nederland zich committeert aan de 2%-norm van het BNP voor Defensie. Want uiteindelijk zal de NAVO borg staan voor een veilig Europa.
Kortom, Nederlandse politici zullen aan de kiezers duidelijk moeten maken dat Nederland geen gelukzalig eiland is in een stormachtige wereld. Zij zullen dat met een overtuigende narrative moeten doen, een die de harten en geesten van de kiezers raakt. De blik van Nederland moet weer naar buiten toe gericht, voor het voortbestaan van een veilig, vrij en welvarend Europa.