Datadriven organisaties zijn in het bedrijfsleven al een zeer bekend fenomeen, maar ook de Krijgsmacht maakt de stap naar een datagedreven, informatiegestuurde organisatie. Drones, fregatten, onderzeeboten, verkenningspatrouilles, de F35 en allerlei andere sensoren gaan zorgen voor een onafzienbare stroom van informatie en data. Al die data kan geanalyseerd worden om alle factoren en actoren van invloed op een operatie goed in kaart te brengen, en daar zijn goed opgeleide mensen voor nodig. Dat opleiden gebeurt bij het DIVI (Defensie Inlichtingen & Veiligheids Instituut), een redelijk onbekend onderdeel, maar ook een onderdeel dat ongelooflijk aan belang wint, zegt de commandant, overste Patrick Dekkers.
‘Het wordt er niet veiliger op in de wereld’, zegt de overste, ’En we zien dat de behoefte van de Defensieorganisatie aan hoogwaardig inlichtingenpersoneel immens toeneemt.’ Vervolgens somt hij op wat er zoal speelt: ‘De Luchtmacht heeft met de Reaper en de F-35 datavergarende platformen gekocht, en richt zich met de 5th gen airforce op een informatiegestuurde toekomst in. De Marine opereert standaard wereldwijd, hebben daardoor betrouwbare intel nodig, denk bijvoorbeeld bij het opereren voor de kust van Somalië, Venezuela of in de Straat van Hormuz. De Landmacht gaat in het JISTARC uitbreiden met nieuwe eenheden voor Open Source Intelligence en Technische Inlichtingen. De Marechaussee heeft de draai al gemaakt naar meer informatiesturing met onder meer het Landelijk Tactisch Commando. SOCOM (Special Operations Command), DCC (Defensie Cyber Commando), allemaal intel-gestuurd. Ook de MIVD mag gelukkig uitbreiden de komende jaren.’

Feit van fictie onderscheiden
DIVI staat dan ook voor een behoorlijke taak, maar die ligt niet op het vlak van het verzamelen van data, volgens de overste: ‘Wat een informatie gestuurde krijgsmacht nodig heeft, zijn mensen die in de tijden van deep fakes en fakenews feit van fictie kunnen scheiden, die dit tijdig en helder kunnen doen en de juiste relevante informatie kunnen inbrengen in een besluitvormingsproces voor een militaire operatie. En dan niet op basis van wat je hoort bij het koffiezetapparaat, maar op basis van feiten. Je wilt zeker als de Krijgsmacht relatief dure en schaarse middelen heeft –fregatten, pantserhouwitsers, kostbare mankracht – de besluitvorming goed kunnen sturen. Je wilt van die onzekere omgeving zoveel mogelijk zekerheid maken, uiteindelijk praat je namelijk over mensenlevens. En dat sturende proces is een inlichtingenproces. Een goed inlichtingenproces garandeert dat de slagkracht op de juiste plaats, op het juiste tijdstip en in de juiste hoedanigheid kan worden ingezet, en voorkomt ongewenste verrassingen, op alle niveaus. En die mensen worden daarvoor maar op 1 plek hoogwaardig opgeleid: dat is hier op het DIVI, dat is onze taak. Wij leiden nagenoeg iedereen op van spijkerbroek tot volledige inlichtingenofficier in 9 maanden. En dan word je echt goed kan ik je vertellen.’
DIVI is een joint opleidingsinstituut waar iedereen die binnen Defensie in de Inlichtingen en Veiligheidstak aan het werk gaat, wordt opgeleid. Na de sollicitatie en het doorkomen van de selectie duurt de opleiding tot inlichtingenmedewerker tussen de 16 en 40 weken, afhankelijk van het krijgsmachtdeel. Daarna worden een aantal functies uitgeoefend en komen de medewerkers veelal weer terug voor extra opleidingen om bagage en kennis te krijgen voor nieuwe functies. Denk daarbij aan data-analist, informantenrunner, of contra-inlichtingen en veiligheidsspecialist. Er worden ook mensen opgeleid die een heel geavanceerd inlichtingencentrum moeten kunnen aansturen, ook op missies. Opleidingen variëren van een aantal dagen tot 9 maanden. Het DIVI transformeert de komende twee jaar in de Intelligence & Security Academy.
Van de jaren ’90 tot op heden heeft inlichtingen als functiegebied een complete transformatie ondergaan. Defensie treedt in de laatste jaren op in geografisch en cultureel zeer gevarieerde gebieden: Bosnië, Kosovo, Macedonië, Irak, Afghanistan, Mali, en dat zijn nog maar de grotere missies. Onvoorspelbaarheid is troef, zowel in (hybride) optreden van tegenstanders, uiteenlopende modus operandi door allerlei groeperingen, mate en aard van belangen in het grillige politiek-bestuurlijk speelveld. Dit heeft geleid tot geïntegreerde fusion centres, genetwerkt I&V (Inlichtingen & Veiligheid) optreden, waaronder nauwe afstemming met AIVD en andere diensten, complexe geopolitieke belangen en hoge afbreukrisisco’s voor militaire inzet (mensenlevens), inzet van hoogwaardige en moderne technologie zoals biometric intelligence en datascientists.
Menselijke intenties, bijvoorbeeld van oppositionele groeperingen en neutrale groeperingen, kunnen alleen inzichtelijk worden gemaakt met inlichtingenmiddelen. En dit is essentieel om het dynamische eco-conflict systeem bij operationele inzet te kunnen doorgronden en de eigen acties te kunnen bepalen. Dit vereist kwaliteit van het inlichtingenapparaat en van de mensen die dit doen. Kunnen omgaan met een complexiteit aan informatie(technologie), complexe sensorennetwerken en specialistische verzamelorganen zoals het tasken van een datavergarende onderzeeër of drone, maar ook het beoordelen van afwijkende single source rapportages en het vertalen van specialistische kennis over economie, culturele gebruiken, psychologie, twitterbots, geïmproviseerde technologie etc. etc. naar militaire relevantie. Alle militaire operaties (besluitvormingsproces, targetingproces, logistieke supplychain) zijn inmiddels gestoeld op I&V vakwerk.
Verwevenheid veiligheid
Die complexiteit wordt ook nog eens versterkt doordat binnenlandse en buitenlandse veiligheid steeds vaker met elkaar verweven zijn, zegt Dekkers: ‘Als wij vingerafdrukken nemen van een bermbom in Afghanistan of Mali, dan kan die man- of vrouw die dat ding gelegd heeft morgen op een vliegtuig stappen en zich aanmelden in Ter Apel of Schiphol. Connecting the dots moet dus over verschillende organisaties heen plaatsvinden om Nederland veilig te houden.’
Dat betekent dat er samengewerkt moet worden door verschillende nationale partijen in de inlichtingen- en veiligheidsketen. En DIVI speelt daar op in door de manier waarop er met het leerlingenbestand wordt omgegaan: ‘Wij geven niet alleen maar loopbaan- en carrièreopleidingen, maar wij hebben ook vakopleidingen, bijvoorbeeld hele goede analyseklassen. Dan zetten we analisten van de AIVD, MIVD, NCTV en de Krijgsmacht bij elkaar, zodat die elkaar leren kennen en leren vertrouwen, zodat ze elkaar kunnen bellen indien nodig. Connecting the dots is immers mensenwerk, niet elke analist ziet de hele puzzel. Dat doen we overigens zonder dat het drukt op opleidingsplaatsen voor Defensie. Je maakt een planning voor de klassen, maar dan is er altijd iemand die afbelt, en dan zorgen we dat die plekken niet verloren gaan, die vullen we in met andere mensen uit het Inlichtingennetwerk, zodat we daar ook weer ergens anders plekken voor terugkrijgen. Dan kunnen we bijvoorbeeld ook weer 2 mensen naar het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) sturen voor een opleiding, zodat ik niet hier een instructiegroep vingerafdrukken hoef te maken.’
Samenwerken is dus het devies, en ondanks het soms geheime karakter van het werk (‘Wij leiden ook mensen op die niet bestaan’) zoekt DIVI die samenwerking ook met andere partijen, zegt Dekkers: ’We werken veel samen met een aantal universiteiten, zoals de NLDA, Universiteit Leiden, de Politie-academie en een aantal hogescholen en dat klikt goed. Een universiteit kijkt anders, bijvoorbeeld naar de rol van inlichtingendiensten binnen een westerse democratie, terwijl wij meer vakinhoudelijk kijken: wat moet een inlichtingenofficier kennen en kunnen, welke tools geven we hem of haar om daadwerkelijk het complexe werk te kunnen doen? Dus we zitten op een ander abstractieniveau dan de universiteiten, en beide invalshoeken vullen elkaar prima aan.’ Daarom transformeren we de komende periode naar een allround Intelligence & Security Academy.
Hoog niveau opleidingen
Een ander niveau betekent overigens ook een best hoog niveau. ‘Onze opleidingen zijn kwalitatief echt goed, en ook interdepartementaal en internationaal erg gewild’. Want het werken als intel-onderofficier of officier vraagt behoorlijk wat van de intellectuele vermogens van het personeel. De overste licht toe: ‘Analyse is een van de kerncompetenties van de inlichtingenfunctionaris, want die moet zijn of haar vraag of opdracht kunnen analyseren, maar ook wat de vraag achter de vraag is, dus wat wil iemand eigenlijk met het antwoord ? Vervolgens moet geanalyseerd worden waar en waarmee of bij wie het effectiefst de benodigde informatie kan worden verzameld, op welk niveau, in 5 domeinen. Vervolgens zal de informatie in alle dimensies worden geanalyseerd op betekenis, relevantie en impact, en vaak ook onder hoge tijdsdruk en met resterende onzekerheden. Vervolgens moet er een product komen, dus een briefing, rapport of infographic dat de essentie van dat alles weergeeft in de context van een operaties, voor commandant en alle stakeholders. Dat vergt best wat van je processorcapaciteit, waardoor onze opleidingen bij een civiele accreditatie op een vrij hoog niveau uitkomen.’

Kwaliteit blijft leidend, ondanks de groeiende vraag. Dit jaar worden er zo’n 1200 mensen opgeleid met het beperkte personeel dat DIVI rijk is (‘Echt fantastisch personeel’, aldus Dekkers), en volgend jaar wordt er een groei van 1000 extra leerlingen voorzien. Een kwart van de opleidingen wordt daarom opnieuw ontwikkeld, of herijkt. En daarbij wordt ook erg veel aan innovatie gedaan, zegt de overste: ‘Wij leiden hier bijvoorbeeld collega’s op die aan materieelherkenning doen. Dan gaat het er bijvoorbeeld om dat je het verschil ziet tussen een T72 en een T90, of een T64. Niet perse omdat het Russische tanks zijn, maar wel omdat het exportproducten zijn die je wereldwijd tegen kan komen als dreiging. Dus natuurlijk is het belangrijk om te weten of die rupsen of wielen heeft, en wat het kaliber van de schietbuis en het bereik is, maar tegenwoordig gaat het er ook om: welke vehicle management systeem zit er in, hoe communiceert dat apparaat en met wie, hoe slaat ie data op, en kan ik hem ook op een andere manier aangrijpen, bijvoorbeeld met cyber?’ DIVI en intel innoveren enorm op heel veel vlakken.
‘Het kan zijn dat dat oude omaatje een prima asset is.’
‘Tegenwoordig is dus alleen herkenning op zicht niet goed genoeg meer, want op het moment dat je militairen alleen leert herkennen, dan ben je eigenlijk al op zichtafstand, dus in range, dan gaat er al iets fout. Dus we zijn nu een project aan het starten om aan geautomatiseerde materieelherkenning te doen. Want als jij naar buiten loopt, en je maakt hier een foto van een plant, dan heb je appjes die zeggen dat het een ficus of een viooltje is. Dat komt door machine-learning. Dus we voeden nu foto’s van wapensystemen in een machine-learning-programma, zodat dat programma steeds beter gaat zeggen of het een T72 is, of een T90. En dat kun je later koppelen aan datastromen van wapensystemen van onze eigen mensen, of daar kun je zo’n app van maken. Burgers die in een specifiek gebied wonen en die ons welgezind zijn, bijvoorbeeld dat ene oude omaatje, die kan achter haar geraniums een foto maken van die een BUK-installatie die buiten staat via die app. Die komt in het I&V-systeem binnen als melding, en dan kunnen wij na validatie daar iets mee doen, in combinatie met andere informatie. En stel dat dat omaatje 8 goede meldingen doet, dan kunnen we daar ook iets mee: zij doet heel vaak een melding, wat betekent dat? Worden we bedonderd? Maar het kan ook zijn dat ze een prima asset is, en dan kunnen we haar wellicht ook een paar andere vragen stellen. Dus het oude handwerk is niet weg, de oude principes zijn er nog steeds, maar er komen steeds nieuwe dimensies bij, die je kunt toepassen in het informatielandschap.’ DIVI en intel innoveren enorm op heel veel vlakken.
Het grootschalige gevecht
Daarnaast wordt er ook een draai gemaakt in het opleidingsaanbod, omdat oude vaardigheden weer belangrijk worden, mede door het opnieuw moeten kunnen voeren van grootschalige gevechten. Overste Dekkers: ‘Het is nu zo dat we sommige inzichten die we de laatste jaren niet nodig hadden, weer herintroduceren. We hebben de afgelopen 20 jaar stability operations gekend, waarbij we voornamelijk statisch werkten vanaf bases: dat is begonnen in Bosnië, en in Irak, Afghanistan en Mali deden we dat ook, om maar een paar grote missies te noemen. Maar als we nu weer naar een hoogmobiel gevecht toegaan – een major combat met divisies en brigades– dan betekent dat ook iets voor het inlichtingensysteem. Je moet weer leren de tijdbalk van een opponent, de manier waarop hij naar het (digitale, fysieke en menselijke) terrein kijkt, en bijvoorbeeld de reikwijdte van de artillerie en vijandelijk luchtoverwicht incorporeren. En dat moet tezamen met wat hij elektromagnetisch kan, en wat hij met cyber kan, dus alle domeinen. Al die facetten maken ons werk ongelooflijk complex, je wilt er niet naast zitten in je hypothese, dat kan fataal zijn. In Afghanistan hoefden we ons bijvoorbeeld niet druk te maken over de cybercapaciteit van de Taliban, of over hun aanvalshelikopters of EOV-capaciteiten.’ Verder gaat het voor een brigadecommandant niet alleen om het meest bedreigende of meest waarschijnlijke scenario, maar ook om het meest kansrijke in alle dimensies. De oplossing heeft Dekkers wel paraat: ‘Maak je geen zorgen, we leveren uitstekende lui af.’
Door: Eduard van Brakel
Fotos: Defensie/DIVI
Gaat deze opleiding zich ook bezighouden met de veiligheid rondom huidige en toekomstige Ballistic Missile Defense systemen waarbij enorme datastromen cruciaal zijn voor de effectiviteit van dit soort systemen?
Rusland maakt zich hier nu al enorm druk over…
En gaat deze opleiding zich ook bezighouden met de beveiliging rondom de militaire variant van GPS plaatsbepaling?
De Russen hebben laten zien tijdens NAVO-oefening Joint Warrior dat het in staat is westerse GPS systemen te kunnen verstoren…
https://nos.nl/artikel/2259608-finland-roept-russische-ambassadeur-op-matje-na-verstoren-gps-systeem.html
https://www.rd.nl/meer-rd/wetenschap-techniek/russische-gps-stoorzender-brengt-isra%C3%ABlische-luchtvaart-in-gevaar-1.1579456
Zorgelijke ontwikkelingen….
Chapeau voor de veelzijdigheid van de mogelijkheden, en de brede – interdepartementale – blik qua steun en visie.
Daar konden we in 1980 maar van dromen!
Ik ben redacteur van Carré, orgaan van de Nederlandse Officierenvereniging. Van een van onze lezers kwam de suggestie om bovenstaand artikel over te nemen voor plaatsing in Carré (met bronvermelding uiteraard). Is dat mogelijk?