Geachte mevrouw Ollongren, beste minister,
Toen ik 25 jaar geleden de AMO/AKO op de KMA volgde was er een adagium: niet goed is opnieuw. Speedmars te langzaam? Opnieuw. Met het hele peloton onze pubtentjes langs een lijn opzetten binnen een paar minuten? Niet goed, opnieuw. En weer opnieuw. En weer. En weer. En weer. Tijd op de Hiba niet gehaald? Opnieuw, of pas later een bevordering. Niet goed geschoren bij inspectie? ‘Herstellen, 2 minuten, tijd loopt’, bulderde sergeant Koot. En dat geldt nog steeds. ‘Het was niet goed’, zei een jaargenoot van mij, die toen CC bij Luchtmobiel was, ‘Dus zag je de hele compagnie door de hitte (Ze waren in Spanje op oefening) weer terug lopen.’ En nu is de begroting van Defensie met de 21,4 miljard euro veel hoger dan een paar jaar geleden. Maar het is niet de in 2024 beloofde 2% NAVO-norm, omdat in die 21,4 miljard steun voor de Oekraïne van 1,2 miljard in mee wordt genomen, en die mag je niet meetellen volgens de NAVO-regels (want Oekraïne is geen NAVO-bondgenoot). Uitgaven aan pensioenen en aan de politietaken van de KMAR overigens ook niet. Dus het is te weinig. Niet goed, opnieuw, zou Koot zeggen.
Beloven en toch niet nakomen
Hoe kan het toch dat Defensieminister van alles beloven: een slagvaardige Krijgsmacht, een wendbare Krijgsmacht, een schaalbare Krijgsmacht, een goede cao, een op zijn taak berekende Krijgsmacht, of een volgens afspraak gefinancierde Krijgsmacht, maar dat dit telkens niet waar wordt gemaakt. Is dat nou die betrouwbare overheid? Als ik kijk naar de basisbeginselen in de Code voor goed openbaar bestuur dan staat op nummer 1 openheid en integriteit. Dat wordt in die Code voor goed openbaar bestuur uitgelegd als: ‘Het bestuur is open en integer en maakt duidelijk wat het daaronder verstaat. Het bestuur geeft in zijn gedrag het goede voorbeeld, zowel binnen de organisatie als daarbuiten’. Het goede voorbeeld is dus dat je veel kan beloven, maar het niet hoeft waar te maken.
Taken zijn duidelijk
Gebeuren er dan geen goede dingen? Ja natuurlijk wel. Er zijn investeringen in slagkracht, in special forces, in een Combat Support Ship, fregatten, tanks. Maar iedere militaire professional weet dat het te weinig is. En dat het tergend lang duurt om de Krijgsmacht weer gevechtsklaar is, ook als het materieel er is. En we weten ook dat er nog veel meer nodig is om aan de grondwettelijke taken te voldoen. Want dat is ook een pijler van de code voor goed openbaar bestuur, namelijk de nummer 4: Doelgerichtheid en doelmatigheid. Uitgelegd als: Het bestuur maakt de doelen van de organisatie bekend en neemt de beslissingen en maatregelen die nodig zijn om de gestelde doelen te behalen. Dat is dus gemakkelijk, want de doelen, of taken staan in de grondwet. Defensie zelf schrijft dit: de krijgsmacht heeft 3 hoofdtaken. Dit zijn:
- beschermen van het eigen grondgebied en dat van bondgenoten;
- bevorderen van de (internationale) rechtsorde en stabiliteit;
- ondersteunen van civiele autoriteiten en leveren van bijstand bij rampen en crises.
Middelen en budget
En daar kun je mensen en middelen aan hangen die nodig zijn om die doelen te bereiken. En daar is dan een budget voor nodig. Dat is niet heel ingewikkeld. Het is zelfs helemaal niet ingewikkeld, want binnen de NAVO hebben we afgesproken dat we minimaal 2% van ons BBP uitgeven aan de Krijgsmacht. Die 2% is dus wat minimaal nodig is. Maar omdat we dat al decennia lang niet halen (en zelfs onder de 1% hebben gezeten) is de Krijgsmacht nu een janboel. En de veel politici zijn daar jarenlang niet van doordrongen geweest. Even leek het erop dat er in 2014 echt een kentering zou komen, want toen werd beloofd dat we in 2024 naar de 2% zouden gaan. Nou ja, eigenlijk werd dat niet beloofd, want er werd toen gezegd dat we ons zouden inspannen om stappen te nemen richting die 2%. En ja, met zulke slappe praat haal je die 2% dus niet, zo blijkt. En dan worden er politiek trucjes uitgehaald zodat het net lijkt alsof het wel zo is, door de Oekraïne-uitgaven erbij te tellen. Maar die zou je eigenlijk van het budget af moeten trekken, omdat dat geld niet gaat naar spullen die we zelf nodig hebben, en omdat die steun ook gewoon man/vrouw/x-kracht kost die we zelf ook zouden kunnen gebruiken.
Commandanten naar de Tweede Kamer
Maar hoe hadden we dat wanbeleid moeten voorkomen? Eigenlijk hadden de commandanten (De CDS plus de Krijgsmachtdeelcommandanten) elke jaar in de Tweede Kamer moeten staan, om luid en duidelijk te vertellen wat er aan de hand was, hoe de toestand van de Krijgsmacht was, en wat er nodig was om die Krijgsmacht op orde te brengen. Eigenlijk zou dat gewoon alsnog moeten gebeuren. En die commandanten moeten dan natuurlijk wel ruggengraat tonen en het eerlijke verhaal vertellen. Ook als ze het uniform nog aan hebben, want daar heeft het wel aan ontbroken de afgelopen decennia. Het leek er vaak op dat de minister elke ochtend de commandanten een tikje op hun voorhoofd gaf, zodat ze heel de dag jaknikkend rondliepen en daarmee bezuiniging na bezuiniging er klakkeloos doorheen joegen. Je zou meer verwachten van een commandant. Tegenspraak bijvoorbeeld. En visie. En de moed om uit te spreken wat nodig is, ongeacht de consequenties voor zichzelf. En dat is nog steeds nodig.
Maar uitgaande van het (hopelijk niet utopische) geval dat die commandanten dat durven, kunnen en willen, dan moeten ze misschien wel aansluiten bij de eventuele formatiegesprekken, minister. Om te duiden wat voor een blamage het is voor Nederland dat we weer niet aan onze afspraken voldoen, en dat we weer niet onze beloften nakomen. En om aan te geven wat nodig is om de Krijgsmacht aan de grondwettelijke taken te laten voldoen.
2% in de wet verankeren
Er ligt natuurlijk een wetsvoorstel om die 2% in de wet te verankeren. Kunt u niet samen met de indieners die wet er nog doorheen jassen voor de verkiezingen? Want straks gaat het economisch minder en het verleden heeft geleerd dat er het eerst op Defensie wordt bezuinigd. Voor volgend jaar staat Defensie voor slecht 1,93% in de boeken. En zo gaat het steeds weer verder bergafwaarts. Terwijl er veel meer geld nodig is. Veel meer actie. Veel meer snelheid.
Maar de vraag is of dat gebeurt. Want weer een pijler van de code voor goed openbaar bestuur is Lerend en zelfreinigend vermogen. Uitgelegd als: Het bestuur verbetert zijn prestaties en die van de organisatie, en richt de organisatie hier op in. Daarmee is het ook nog niet zo heel goed gesteld. Want anders zouden we wel aan onze afspraken voldoen.
Wat te doen?
Wat nu toe doen? Ik denk dat mijn toenmalige sergeant Koot het wel zou weten. Hij zou waarschijnlijk iets roepen als; ‘1,95% is en geen 2% Ollongren. En wat had je beloofd? 2%! 1,95% is niet goed. Dus opnieuw. Start.’ Voor de duizenden nieuwe militairen die moeten gaan instromen: bereid je maar voor.
Maar terug dus naar uw partijgenoot, minister. Terug naar minister Kaag, met de boodschap dat er minstens 500 miljoen bij moet. En volgend jaar nog meer. Want dat we niet blijven voldoen aan wat nodig is, ook niet als de internationale veiligheidssituatie daarom vraagt, is echt een gotspe. Want als je een vijand wil uitschakelen, is bijna raak niet goed genoeg. Bijna 2% is dat dus ook niet.
Ik wens u veel wijsheid toe.
Met vriendelijke groet,
Foto’s: ministerie van Defensie
Waardeer dit artikel!
Het Defensie Platform zet zich al meer dan 8 jaar belangeloos in voor een sterke Krijgsmacht. In elk artikel zit (vrije) tijd, moeite en kunde. Als je dit waardeert, kun je een kleine donatie doen. Dank voor je bijdrage!